Salute, Jonathan!/Capitul 59

Contenete - Capitul 58 - Capitul 59 - Capitul 60

Quinantninesim capitul (59.esim capitul)

Ti ludettes gira e gira.

Li cerebre, li cose con quel on posse pensar.

Li moné usat ne es ver: it es un imitation.

Ti-ci pianist es tre habil.

Jurnale de Mina Harker.

25 septembre. - Nu li visita de Dr. Van Helsing aproxima se e yo ne posse ne sentir me excitat. Nam yo crede que it vell posser informar me plu pri li trist experientie (experientie = li coses queles on ha fat); e pro que il videt Lucy durant su maladie, il va posser informar me pri la.

Ah, il veni ci pro Lucy e su somnambulation, ne Jonathan. Alor, yo nequande va saver li veritá! Quam stupid yo es. Li jurnale fa me imaginar omni coses e da les lor propri color. Yo ha presc obliviat quam malad Lucy esset pos li aventura sur li cliff; nu li doctor vole que yo di le to quo yo save pri Lucy por que anc il mey saver it. Yo espera que Dr. Van Helsing ne va blamar me. (blamar = dir “tu ha fat un mal cose!”) Yo ne posse suportar plu mult suffrentie in mi present statu.

It es bon plorar – just quam un bon pluvie netta li aere. Li letion del jurnale yer vexat me, anc li facte que Jonathan esset for durant un tot die, li unesim vez desde nor maritage. It nu es du horas, e li doctor va strax arivar. Yo ne va parlar pri li jurnale de Jonathan sin que il questiona me pri it. It es bon que yo ha tipat (tipar = scrir con un scri-machine) li jurnale, nam si il questiona me yo va posser simplicmen dar le it.

Plu tard. – Il ha venit e departet. Oh, tam strangi esset li incontra – mi cap gira (girar = ear in un circul) e gira! It es just quam un reve. Esque omnicos posse esser possibil, mem un parte de it? Si yo ne hat leet in prim li jurnale de Jonathan, yo nequande vell har acceptet li possibilitá. Povri, povri, car Jonathan! Quant il devet har suffret. Mey li bon Deo ne far le suffrer denov. Yo va provar ne far le saver li veritá, ma fórsan it vell esser un consolation por le saver que omnicos esset ver, nam it significa que su ocules e oreles e cerebre (cerebre = li cose in li cap con quel on pensa) ne dupat le.

Yes, fórsan it es su dúbites queles fa le íncert, e quantcunc horribil mey esser li veritá, il va sentir se plu cert si il save que it es li veritá. Dr. Van Helsing deve esser un mann qui es e bon e inteligent si il es amico de Arthur e Dr. Seward, e si ili hat fat le venir ex Nederland por cuidar pri Lucy. Pos har videt le yo senti que yes, il es bon e nobil (nobil = honorabil). Quande il veni deman yo va questionar le pri Jonathan, e Deo volente, li tristesse e anxietá va prender fine. Yo ha sempre amat li arte (arte = metode) del interview, u on deve scrir li coses just quam on experit les. Ci yo va provar far sam. Vi li incontra:

Ye du horas triant yo audit un frappa al porta. Yo reunit (re·un·ir = far in un loc) mi corage (corage ↔ timore) e atendet. Pos quelc minutes Mary apertet li porta, e dit me que un Dr. Van Helsing hat arivat.

Yo levat me e il venit: un mann de normal pesa (pesa = su kilogrammas), fort, e con bon balanse (bon balanse = ne cade facilmen). Vidente le, yo sentit su potentie e inteligentie. Il possede un grand fronte, un fronte sur quel li capillatura cade naturalmen vers li dextri e levul vice in avan. Su ocules es grand e blu, e changea se con su emotion.

“Seniora Harker, ne ver?”

Yo dit yes.

“E avan li maritage vu esset Senioretta Mina Murray?”

Yo dit denov yes.

“Yo ha venit por incontrar li Mina Murry qui esset amica del povri puella Lucy Westenra. Madam Mina, yo ha venit por li aferes del mortes.”

“Senior”, yo dit, “si vu ha esset un amico e auxiliator de Lucy Westenra yo va auxiliar vos.” Yo extendet mi manu, e il presset it. Prendente mi manu, il dit tendrimen:

“Oh, Madam Mina, yo savet ja que li amica de ti povri yuna esset bon, ma vidente vos in person...” Poy yo questionat le pri quel cose il volet parlar. Il comensat:

“Yo ha leet vor lettres a Senioretta Lucy. Ples pardonar me, ma yo devet comensar alcú. Yo save que vu esset con la a Whitby. Anc ella scrit un jurnale – ne esse surprisat, ella ha fat it por imitar (imitar = far sam / presc sam) vos – e ta ella scrit que durant su somnambulationes vu ha salvat la. Yo peti vos dir me omnicos quo vu posse memorar pri it.”

“Yo crede que yo posse dir vos omnicos, Dr. Van Helsing.”

“Ah, alor vu memora bon li factes e detallies? Yunas ne sempre posse far talmen.”

“No, doctor, ma yo scri omnicos. Yo posse monstrar vos it.”

“Oh, Madam Mina, yo va esser tre grat.”

In ti moment yo volet far le sentir un poc misterie, do yo dat le li diarium in stenografie. Il prendet it con gratitá, e dit:

“Esque yo posse leer it?”

“Si vu vole,” yo dit. Il apertet it e su expression cadet. (li expression cade = su esperantie desaparit)

“Oh, vu habil (habil = possent far mult coses) fémina!” il dit. “Yo savet de long que Jonathan esset grat pro haver un tam bon marita, ma vu es mem plu inteligent quam yo hat suposit. Vell vu far me li honor de leer it por me?”

Il esset tam polit que yo rapidmen cessat mi litt joca e trovat li machin-scrit copie (copie = un cose con li sam contenete) e dat le it.

Il prendet it e su ocules brilliat. “Vu es tam bon. Esque yo posse leer it nu? Pos li letion yo va questionar vos pri it, si yo posse.”

“Certmen,” yo dit, “ples leer it durant que yo fa preparar li lunch, e poy noi posse parlar pri it durant que noi manja.” Il fat un reverentie (far un reverentie = inclinar li cap por dir mersí) e sedet se sur un stul e comensat leer li jurnale, e yo comensat far preparar li lunch.

Quande yo retrovenit, il esset marchant ci e ta in li chambre, li visage brilliante con excitation. Il prendet mi ambi manus.

“Oh, Madam Mina,” il dit, “Yo debi (debir = yo deve dar vos alquo por dir mersí) vos tam mult. Ti papere es quam li luce del sole. It aperte li porta por me; it es brilliant. Vu habil fémina, yo es tam grat. Madam,” - il dit tre seriosimen - “Si alquande Abraham Van Helsing posse far alquo por vos o por li vores, ples far me saver. In li vive hay li tenebrositá (tenebrositá = obscuritá) e li luminositá, e vu es un del lúmines.”

“Ma, doctor, vu lauda (laudar = dir bon coses pri) me tro mult, e vu ne conosse me.”

“Ne conosse vu? Yo, qui es old, con decenes de annus de experientie, e qui ha durant mi vive studiat li mannes e li féminas, yo, qui es specialist del cerebre, e qui ha leet vor jurnale! Yo, qui ha leet vor dulci lettre al povri Lucy, ne conosse vos! Oh, Madam Mina, vor marito es nobil, e anc vu es nobil. E vor marito – di me pri le. Standa il bon? Esque il es malad, o san?”

“Il standat denov presc bon, ma li morte de Sr. Hawkins ha vexat le.”

Il interruptet: “Yes, yo leet pri to in li ultim du lettres.”

Yo continuat: “Yo suposi que it vexat le, nam in li cité jovedí il experit un choc.”

“Un choc, ne long pos li maladie cerebral! To ne es bon. Quel tip choc?”

“Il credet vider alqui quel fat le memorar alquo terribil, li cose quel hat dat le su maladie cerebral.” E in ti moment yo sentit li tot pesa del mal evenimentes: li compatientie por Jonathan, li horrore de su experientie, li misterie in li jurnale, e li timore in me. Yo suposi que yo esset histeric, nam yo subitmen plorat e implorat le far mi marito denov san. Il prendet mi manus e levat me e sedet me sur li sofa, sedente apu me, e dit con ínfinit dulcitá:

“In mi vive yo es sol e yo have solmen mi labor, null témpor por amicitá, ma desde que mi amico John Seward ha vocat me ci yo ha conosset tam mult bon persones e videt tam mult nobilitá. Vu ha dat me li esperantie. Yo es content que yo va posser auxiliar vos, nam si vor marito suffre, il suffre in to quo es mi specialitá, e talmen yo va posser far omnicos por le. Nu vu deve manjar. It ne vell pleser Marito Jonathan vider vos tam blanc. Talmen vu deve manjar e subrider. Pri Lucy vu ha dit me omno (omno = omnicos), do noi ne va parlar plu pri to. Ti-ci nocte yo va restar in Exeter, nam yo vole pensar pri to quo vu ha dit me, e yo vole preparar altri questiones. Bon, nu ples manjar, pos quel vu va parlar me pri to quo vu save pri li maladie de Jonathan.”

Grammatica

sin que

Sin que X = solmen si X.

• Jonathan ne va visitar li castelle denov, sin que Dracula ne es ta.

·ene

Un decene es circa deci (dec·i → dec·ene). On posse far sam con altri númeres:

• unene, duene, triene, quarene, quinene, sixene, settene, ottene, ninene, decene, duantene, centene, millene, millionene, etc.
• Avan li dom hat venit un centene de policistes. Nu il havet null loc a escapar.

arte

Li parol arte have du significationes:

• Qualmen on fa un cose (un metode): Li arte de scrir
• Li bell artes: bell edificies, dansa, etc.

Vocabularium

• arte
• balanse
• blamar
• cader
• cerebre
• copie
• experientie
• experir
• girar
• habil
• imitar
• nobil
• pesa
• reunir
• reverentie
• sin que
• tipar

Altri paroles

• arte: artist, artistic
• cerebre: cerebral
• girar: giration
• habil: habilesse
• imitar: imitation
• nobil: nobilitá
• pesa: pesant