South American Animal Names/Armadillos

Armadillo names:

Armadillo edit

  • Scientific name: Cingulata
  • Portuguese common name: tatu
  • Spanish common name:
Form Language Family Source Portuguese gloss Notes
*iwetɨ Proto-Arawak Arawak Ramirez 2020 tatu
*kaʃa Proto-Arawak Arawak Jolkesky 2016 tatu
*jaʔi Proto-Nawiki Arawak Jolkesky 2016 tatu
*mata Proto-Bolivia Arawak Ramirez 2020 tatu
*kapi-re Proto-Bolivia Arawak Ramirez 2020 tatu
*sɑ{d}sɑd Proto-Jê Meridional Jolkesky 2010 tatu
koipxexka Maxakali Antunes 1999 tatu
*okaru Proto-Bororo Bororo Camargos 2013 tatu
eféga Oti Oti Quadros 1892 tatu
*tõw Proto-Jabuti Nikulin 2020 tatu
*taɴ.ô Proto-Jabuti Voort 2007 tatu
**tʔa(j)tʔu Proto-Tupi Tupi Corrêa-da-Silva 2010 tatu
*tatu Proto-Tupi-Guarani Tupi Corrêa-da-Silva 2010 tatu
*tatu Proto-Tupi-Guarani Tupi Mello 2000 tatu
sosy Karitiana Tupi Landin 2005 tatu
*ndayto Proto-Tupari Tupi Moore & Galucio 1994 tatu
paˈroro Tupari Tupi Alves 2004 tatu
tátu Warázu Tupi Ramirez 2017 tatu (genérico)
*kapaci Proto-Taranoan Carib Meira 1998 tatu
kasearí Matanawi Mura Nimuendajú 1925 tatu
ka-aihí Mura Mura Hanke 1950 tatu
*tahaú-bi Proto-Guahibo Guahibo Christian & Matteson 1972 tatu
*kishi- Proto-Arawá Arawa Dixon 2004 tatu
*tiʔlɘ(ʔ) Proto-Kawapana Kawapana Rojas-Berscia 2019 tatu
teneshawe Shawi Kawapana Rojas-Berscia 2019 tatu
*gooɨ Proto-Bora-Muinane Bora Seifart & Echeverri 2015 tatu
*n(ē)nï̄́(goï) Proto-Witoto Witoto Aschmann 1993 tatu
*(sh)ushu(wi) Proto-Jivaro Jivaro Payne 1981 tatu
*pãmu Proto-Tukano Tukano Chacon 2013 tatu
pamô Tukano Tukano Ramirez 1997 tatu pl. pamoá, pamoâ. cf. pamô-yãsa, wekɨ̂pamo.
*xʷoqotsaχ Proto-Mataguayo Mataco-Guaicuru Viegas Barros 2002 tatu
wa̱³la³la²ta³su² Nambikwara Nambikwara Kroeker 1996 tatu
nũ̱³na²ta³su² Nambikwara Nambikwara Kroeker 1996 tatu do grupo quinze quilo, igualzinho do tatu liso
o∙boˈa Sanuma Yanomami Autuori 2013 tatu
ndoĩ / doi Arara do Rio Branco Arara Hargreaves 2007 tatu
[ˈdoj] ~ [ˈdoɪ̰] Arara do Rio Branco Arara d'Angelis 2010 tatu
muraka Záparo Záparo Beier et al. 2014 tatu
apá̠tsĕ Omurano Omurano Tessmann 1930, in O'Hagan 2011 tatu
ni-hauyacaque (ni-la) Canichana Aiwa-Canichana Crevels 2012 tatu
malatsitsik Trumai Trumai Guirardello-Damian 2011 tatu
épí Guató Guató Postigo 2009 tatu
piu Rikbaktsa Tremaine 2007 tatu
*tɪʔlɘ(ʔ) Proto-Kawapana Kawapana Rojas-Berscia & Nikulin 2021 tatu
*jajo Proto-Tupari Tupi Nikulin & Andrade 2020 tatu
wë́y Yuhup Nadahup Silva & Silva 2012 tatu
maru Kanamari Katukinan Ishy 2018 tatu

Giant armadillo edit

  • Scientific name: Priodontes maximus
  • Portuguese common name: tatu-canastra
  • Spanish common name: tatu carreta
Form Language Family Source Portuguese gloss Notes
*mVɾuɾV ? Proto-Pidjanan Arawak Meira 2019 tatu-canastra, tatu sp.
*ajana Proto-Japurá-Colombia Arawak Ramirez 2020 tatu-canastra
*ʊʊka-Ta Proto-Japurá-Colombia Arawak Ramirez 2020 tatu-canastra
*aça / *ʊçʊ Proto-Bolivia Arawak Ramirez 2020 tatu-canastra
*ʔõ̌k’ Proto-Makú Oriental Nadahup Martins 2005 tatu-canastra
tõori Djeoromitxi Ribeiro 2008 tatu-canastra
tãʊ tʃi Arikapu Ribeiro 2008b tatu-canastra
kerejety Karitiana Tupi Landin 2005 tatu canastra
maroro-aˈto Tupari Tupi Alves 2004 tatu-canastra
maroroaˈto Tupari Tupi Alves 2004 tatu-canastra
tatu-wúhu Warázu Tupi Ramirez 2017 tatu-canastra [wúhu ‘grande’]
*pikot Proto-Chapakura Chapakura Angenot 1997 tatu gigante (esp.)
tikipan Wari’ Chapakura Sousa 2009 tatu-canastra
ókara Sikuani Guahibo Ramirez 2020 tatu-canastra
*ipɘ Proto-Kawapana Kawapana Rojas-Berscia 2019 tatu-canastra
wekɨ̂-pamo Tukano Tukano Ramirez 1997 tatu-canastra pl. wekɨ̂-pamoa.
wa̱³la³lhu² Nambikwara Nambikwara Kroeker 1996 tatu-canastra
mulula Sabanê Nambikwara Antunes 2004 tatu-canastra
waka Yanomame Yanomami Emiri 1987 tatu-canastra (Priodontes maximus)
zhapnájma Muniche Muniche David et al. 2009 tatu-canastra
kɨraytya muraka Záparo Záparo Beier et al. 2014 tatu-canastra
ajtɕuhiri Urarina Urarina Olawsky 2007 tatu-canastra
malatsitsik yuraw Trumai Trumai Guirardello-Damian 2011 tatu-canastra
malatsitsik yuraw Trumai Trumai Guirardello-Damian 2011 tatu-canastra muito maior que o tatu comum, possuindo garras grandes e perigosas
çoronã Kwazá Kwazá Manso 2013 tatu-canastra
marura Aikanã Aikanã Silva 2012 tatu-canastra
kapajre Kanoê Kanoê Bacelar 2010 tatu-canastra
ótò dʒípí Guató Guató Postigo 2009 tatu canastra
malúla Irantxe Irantxe Pereira 1960 tatu canastra
òk Hupda Nadahup Ramirez 2006 tatu-canastra (mamífero da família dos dasipodídeos, Priodontes maximus)
*ɪpɘ Proto-Kawapana Kawapana Rojas-Berscia & Nikulin 2021 tatu-canastra
wë́y Yuhup Nadahup Silva & Silva 2012 tatu-canastra, mamífero da família dos dasipodídeos, Priodontes maximus; nome genérico para tatus, mamíferos da família dos dasipodídeos

Three-banded armadillo edit

  • Scientific name: Tolypeutes
  • Portuguese common name: tatu-bola
  • Spanish common name:
Form Language Family Source Portuguese gloss Notes
*boto Proto-Bororo Bororo Camargos 2013 tatu-bola
pamô Tukano Tukano Ramirez 1997 tatuzinho-bola pl. pamoá, pamoâ. cf. pamô-yãsa, wekɨ̂pamo.
a̱³lat³su² Nambikwara Nambikwara Kroeker 1996 tatu-bola do campo preto
tut²ta³li²su² Nambikwara Nambikwara Kroeker 1996 tatu-bola do mato
totaliʔ Sabanê Nambikwara Antunes 2004 tatu-bola Tolypeutes tricinctus
neleka Yatê Yatê Sá 2000 tatu-bola
durere Aikanã Aikanã Silva 2012 tatu-bola
kũkoe pyty Kanoê Kanoê Bacelar 2010 tatu-bola

Six-banded armadillo edit

Form Language Family Source Portuguese gloss Notes
*ɦid Proto-Jê Meridional Jolkesky 2010 tatupeba
oská Umutina Bororo Huare 2015 tatu peba
wari Umutina Bororo Huare 2015 tatu peba
paroroʔiˈri Tupari Tupi Alves 2004 tatu-peba
tatu-ðakame-wúhu Warázu Tupi Ramirez 2017 tatupeba [possívelmente: -aka ‘cabeça’, me ‘achatada’, wúhu ‘grande’ > ‘tatu-grande-de-cabeça-achatada’]
yalay Sabanê Nambikwara Antunes 2004 tatu-peba
ni-sti Canichana Aiwa-Canichana Crevels 2012 tatu-peba
txhatka Yatê Yatê Sá 2000 tatupeba
kaikuri Kwazá Kwazá Manso 2013 tatu-peba
jipäi Aikanã Aikanã Silva 2012 tatu-peba

Nine-banded armadillo edit

Form Language Family Source Portuguese gloss Notes
*jaʔi Proto-Japurá-Colombia Arawak Ramirez 2020 tatu-galinha
*jêwo Proto-Makú Oriental Nadahup Martins 2005 tatu-galinha
*wêciʔ Proto-Makú Oriental Nadahup Martins 2005 tatu-galinha
tõo Djeoromitxi Ribeiro 2008 tatu-galinha
taʊ mbrəɪ Arikapu Ribeiro 2008b tatu-galinha
tatu-takúra Warázu Tupi Ramirez 2017 tatu-galinha [takúra ‘galinha’]
kwaraʔ; kwariʔ Wari’ Chapakura Sousa 2009 tatu-galinha
nũ̱n³su² Nambikwara Nambikwara Kroeker 1996 tatu-galinha lisinho
aʔoluʔ Sabanê Nambikwara Antunes 2004 tatu-galinha
opo Yanomame Yanomami Emiri 1987 tatu-galinha (Dasypus novemcinctus)
doux Ayamán Jirajara Oramas 1916 tatu-galinha
dot, dok Gayón Jirajara Oramas 1916 tatu-galinha
haru Kwazá Kwazá Manso 2013 tatu-galinha
hary-isi’i, hary-mäi Aikanã Aikanã Silva 2012 tatu-galinha
kapajretsĩkwa Kanoê Kanoê Bacelar 2010 tatu-galinha
iamaiminí (iohú) Irantxe Irantxe Pereira 1960 tatu-galinha
yëw-hõ̀ Hupda Nadahup Ramirez 2006 tatu-galinha (Dasypus novemcinctus)
yë́w-pö́g Yuhup Nadahup Silva & Silva 2012 tatu-galinha, mamífero da família dos dasipodíceos, Dasypus novemcinctus

Greater long-nosed armadillo edit

  • Scientific name: Dasypus kappleri
  • Portuguese common name: tatu-quinze, tatu-quinze-quilos
  • Spanish common name:
Form Language Family Source Portuguese gloss Notes
tõotxitxi Djeoromitxi Ribeiro 2008 tatu-quinze
taʊ tʃitʃi Arikapu Ribeiro 2008b tatu-quinze
pikot Wari’ Chapakura Sousa 2009 tatu-quinze-quilos
álitali Sikuani Guahibo Ramirez 2020 tatu-quinze
a̱³la²ta³su² Nambikwara Nambikwara Kroeker 1996 tatu-quinze-quilos
harurai Kwazá Kwazá Manso 2013 tatu-quinze
hary Aikanã Aikanã Silva 2012 tatu-quinze
kũkoe Kanoê Kanoê Bacelar 2010 tatu, tatu-peludo, tatu-quinze-quilos
yëw-s’á Hupda Nadahup Ramirez 2006 tatu-quinze-quilos (Dasypus kappleri)
yë́w Yuhup Nadahup Silva & Silva 2012 tatu-quinze-quilos, mamífero da família dos dasipodíceos, Dasypus kappleri

Sources edit

Linguistic data is cited from the following sources.

Family Language Source Citation
Arawakan Proto-Arawak Ramirez 2020 Ramirez, Henri (2020). Enciclopédia das línguas arawak: acrescida de seis novas línguas e dois bancos de dados. Curitiba: Editora CRV.
Arawakan Proto-Arawak Jolkesky 2016 Jolkesky, Marcelo Pinho de Valhery. 2016. Estudo arqueo-ecolinguístico das terras tropicais sul-americanas. Doutorado em Linguística. Universidade de Brasília.
Arawakan Proto-Nawiki Jolkesky 2016 Jolkesky, Marcelo Pinho de Valhery. 2016. Estudo arqueo-ecolinguístico das terras tropicais sul-americanas. Doutorado em Linguística. Universidade de Brasília.
Arawakan Proto-Pidjanan Meira 2019 Meira, Sérgio. 2019. A Study of the Genetic Relation between Mawayana and Wapishana (Arawakan Family). Revista Brasileira de Línguas Indígenas (RBLI), vol. 2, no. 1 (Jan.-Jun. 2019), pp. 70-104.
Arawakan Proto-Japurá-Colombia Ramirez 2020 Ramirez, Henri (2020). Enciclopédia das línguas arawak: acrescida de seis novas línguas e dois bancos de dados. Curitiba: Editora CRV.
Arawakan Proto-Bolivia Ramirez 2020 Ramirez, Henri (2020). Enciclopédia das línguas arawak: acrescida de seis novas línguas e dois bancos de dados. Curitiba: Editora CRV.
Arawakan Proto-Mamoré-Guaporé Jolkesky 2016 Jolkesky, Marcelo (2016). Uma reconstrução do proto-mamoré-guaporé (família arawák). LIAMES: Línguas Indígenas Americanas, 16(1), 7-37.
Nadahup Proto-Makú Oriental Martins 2005 Martins, Valteir. 2005. Reconstrução Fonológica do Protomaku Oriental. LOT Dissertation Series. 104. Utrecht: LOT Netherlands Graduate School of Linguistics. (Doctoral dissertation, Vrije Universiteit Amsterdam).
Proto-Jê Meridional Jolkesky 2010 Jolkesky, Marcelo Pinho de Valhery. 2010. Reconstrução fonológica e lexical do Proto-Jê Meridional. Dissertação (mestrado), Universidade Estadual de Campinas, Instituto de Estudos da Linguagem.
Maxakali Antunes 1999 Antunes, Marisa Aparecida Domingos. 1999. Pequeno dicionário indígena maxakalí-português : português-maxakalí. Juiz de Fora: Tipografia Tamoio Ltda. 56 p. ISBN 85-900758-1-8
Bororoan Proto-Bororo Camargos 2013 Camargos, Lidiane Szerwinsk. 2013. Consolidando uma proposta de Família Linguística Boróro: contribuição aos estudos histórico-comparativos do Tronco Macro-Jê. Tese (Doutorado em Linguística), Universidade de Brasília, Brasília.
Bororoan Umutina Huare 2015 HUARE, D. T. Léxico remanescente Umutina — repertório linguístico de seus lembrantes. 2015. 98 f. Dissertação (Mestrado em Linguística) – Universidade do Estado de Mato Grosso. 2015.
Oti Oti Borba 1908 BORBA, T. Actualidade Indígena (Paraná, Brazil). Curitiba: Impressora Paranaense, 1908. 171 f.
Oti Oti Quadros 1892 QUADROS, F. R. E. Memoria sobre os trabalhos de exploração e observação efetuada pela secção da comissão militar encarregada da linha telegráfica de Uberaba a Cuiabá, de fevereiro a junho de 1889. Revista do Instituto Histórico e Geográfico Brasileiro, Rio de Janeiro, v. 55, n. 1, p. 233–260, 1892.
Djeoromitxi Ribeiro 2008 Ribeiro, Michela Araújo. 2008. Dicionário Djeoromitxi-Português: registro da diversidade lingüística do povo Jabuti. Dissertação de Mestrado, Universidade Federal de Rondônia (Guajará-Mirim).
Arikapu Ribeiro 2008b Ribeiro, Rosa Maria de Lima. 2008b. Dicionário Arikapu/Português: registro de uma língua indígena amazônica. Dissertação de Mestrado, Universidade Federal de Rondônia (Guajará-Mirim)
Proto-Jabuti Nikulin 2020 Nikulin, Andrey. 2020. Proto-Macro-Jê: um estudo reconstrutivo. Tese de Doutorado em Linguística, Universidade de Brasília.
Proto-Jabuti Voort 2007 VOORT, H. van der. Proto-Jabutí: um primeiro passo na reconstrução da língua ancestral dos Arikapú e Djeoromitxí. Boletim do Museu Paraense Emílio Goeldi. Ciências Humanas, Belém, v. 2, n. 2, p. 133–168, maio/ago. 2007.
Tupian Proto-Tupi Corrêa-da-Silva 2010 CORRÊA-DA-SILVA, Beatriz Carretta. Mawé/Awetí/Tupí-Guaraní: relações linguísticas e implicações históricas. Tese (Doutorado em Linguística) – Universidade de Brasília, Brasília, 2010.
Tupian Proto-Tupi-Guarani Corrêa-da-Silva 2010 CORRÊA-DA-SILVA, Beatriz Carretta. Mawé/Awetí/Tupí-Guaraní: relações linguísticas e implicações históricas. Tese (Doutorado em Linguística) – Universidade de Brasília, Brasília, 2010.
Tupian Proto-Tupi-Guarani Mello 2000 Mello, Antonio Augusto Souza. 2000. Estudo histórico da família linguística tupi-guarani: aspectos fonológicos e lexicais. Tese (Doutorado) - Universidade Federal de Santa Catarina, Centro de Comunicação e Expressão, Programa de Pós-Graduação em Linguística, Florianópolis.
Tupian Karitiana Landin 2005 Landin, David J. 2005. Dicionário e Léxico Karitiana / Português. Sociedade Internacional de Lingüística. Cuiabá, MT.
Tupian Proto-Tupari Moore & Galucio 1994 Moore, Denny; Ana Vilacy Galucio (1994). Reconstruction of Proto-Tupari consonants and vowels (PDF). Meeting of the Society for the Study of the Indigenous languages of the Americas. Linguistic Institute na Ohio State University em Colombus, Ohio. p. 130
Tupian Tupari Alves 2004 Alves, Poliana Maria. O léxico do Tuparí: proposta de um dicionário bilíngüe. (Tese de Doutorado). Universidade Estadual Paulista “Júlio de Mesquita” - Câmpus de Araraquara, 2004.
Tupian Juruna Berto 2013 BERTO, Flávia de Freitas. Kania Ipewapewa: estudo do léxico juruna sobre a avifauna. 2013. 136 f. Dissertação (mestrado) - Universidade Estadual Paulista Júlio de Mesquita Filho, Faculdade de Ciencias e Letras (Campus de Araraquara), 2013.
Tupian Warázu Ramirez 2017 Ramirez, H.; França, M.C.V. (2017) O Warázu do Guaporé (tupi-guarani: primeira descrição linguística). LIAMES, v. 17, n. 2, p. 1-96.
Tupian Piripkura Santos, Candor & Cabral 2017 Santos Júnior, T. da S., Candor, J. C., & Cabral, A. S. A. C. (2017). Uso de recursos naturais pelos Índios Piripkura no Noroeste de Mato Grosso: uma análise do Conhecimento Ecológico Tradicional no contexto da política expansionista do Brasil na Amazônia Meridional. Revista Brasileira De Linguística Antropológica, 8(2), 73-104.
Cariban Proto-Taranoan Meira 1998 Meira, Sérgio. 1998. A Reconstruction of Proto-Taranoan: Phonology and Inflectional Morphology. M.A. dissertation. Rice University.
Chapacuran Proto-Chapakura Angenot 1997 Angenot, Geralda de Lima (1997). Fonotática e Fonologia do Lexema Protochapacura. Dissertação de Mestrado, Universidade Federal de Rondônia.
Chapacuran Wari’ Sousa 2009 SOUSA, Maria de Fátima Lima de. 2009. Dicionário da língua Wari' Oro Mon–Português. Dissertação de Mestrado. Guajará-Mirim, RO: Fundação Universidade Federal de Rondônia (UNIR), Campus de Guajará-Mirim.
Panoan Proto-Pano Oliveira 2014 Oliveira, Sanderson Castro Soares de (2014). Contribuições para a reconstrução do Protopáno. Brasília: Universidade de Brasília. (Tese de Doutorado).
Muran Matanawi Nimuendajú 1925 Nimuendajú, Curt. 1925. As Tribus do Alto Madeira. Journal de la Société des Américanistes 17:137-172.
Muran Mura Hanke 1950 Hanke, Wanda. 1950. Vocabulário e idioma mura dos índios mura do rio Manicoré. Arquivos: Coletanea de documentos para a História da Amazônia. Vol. 12. Manaus: Associação Comercial do Amazonas.
Guahiban Proto-Guahibo Christian & Matteson 1972 Christian, Diana R., and Esther Matteson. 1972. Proto-Guahiban. In Esther Matteson (ed.), Comparative Studies in Amerindian Languages, 150-159. The Hague: Mouton.
Guahiban Sikuani Ramirez 2020 Ramirez, Henri (2020). Enciclopédia das línguas arawak: acrescida de seis novas línguas e dois bancos de dados. Curitiba: Editora CRV.
Arawan Proto-Arawá Dixon 2004 Dixon, R. M. W. 2004. Proto-Arawá Phonology. Anthropological Linguistics 46: 1-83.
Cahuapanan Proto-Kawapana Rojas-Berscia 2019 Rojas-Berscia, Luis Miguel. 2019. From Kawapanan to Shawi: Topics in language variation and change. Doctoral dissertation, Radboud University Nijmegen.
Cahuapanan Shawi Rojas-Berscia 2019 Rojas-Berscia, Luis Miguel. 2019. From Kawapanan to Shawi: Topics in language variation and change. Doctoral dissertation, Radboud University Nijmegen.
Boran Proto-Bora-Muinane Seifart & Echeverri 2015 Seifart, Frank, & Echeverri, Juan Alvaro (2015). Proto Bora-Muinane. LIAMES: Línguas Indígenas Americanas, 15(2), 279 - 311.
Witotoan Proto-Witoto Aschmann 1993 Aschmann, Richard P. (1993). Proto Witotoan. Publications in linguistics (No. 114). Arlington, TX: SIL; the University of Texas at Arlington.
Jivaro Proto-Jivaro Payne 1981 Payne, David L (1981). "Bosquejo fonológico del Proto-Shuar-Candoshi: evidencias para una relación genética." Revista del Museo Nacional 45: 323-377.
Tucanoan Proto-Tukano Chacon 2013 Chacon, Thiago (2013). On Proto-Languages and Archaeological Cultures: pre-history and material culture in the Tukanoan Family. In Revista Brasileira de Linguística Antropológica. Vol. 5, No. 1, pp. 217-245.
Tucanoan Tukano Ramirez 1997 Ramirez, Henri (1997). A Fala Tukano dos Ye’pâ-Masa, Tomo II: Dicionário. Manaus: Inspetoria Salesiana Missionária da Amazônia, CEDEM.
Chibchan Proto-Chibcha Constenla 1981 Constenla Umaña, Adolfo (1981). Comparative Chibchan Phonology. Ph.D. dissertation, Department of Linguistics, University of Pennsylvania, Philadelphia.
Mataco-Guaicuruan Proto-Guaikuru Viegas Barros 2013 Viegas Barros, J. Pedro. 2013. Proto-Guaicurú: Una reconstrucción fonológica, léxica y morfológica. (LINCOM Studies in Native American Linguistics.) München: LINCOM. 364pp.
Mataco-Guaicuruan Proto-Mataguayo Viegas Barros 2002 Viegas Barros, Pedro. 2002. Fonología del Proto-Mataguayo: Las fricativas dorsales. Mily Crevels, Simon van de Kerke, Sérgio Meira & Hein van der Voort (eds.), Current Studies on South American Languages [Indigenous Languages of Latin America, 3], p. 137-148. Leiden: Research School of Asian, African, and Amerindian Studies (CNWS).
Nambikwaran Nambikwara Kroeker 1996 Kroeker, Menno H. 1996. Dicionário escolar bilíngue: Nambikuara - Português, Português - Nambikuara. Porto Velho, RO: Sociedade Internacional de Linguistica.
Nambikwaran Sabanê Antunes 2004 Antunes de Araújo, Gabriel. 2004. A Grammar of Sabanê: A Nambikwaran Language. 94. Utrecht: LOT. Dissertação de Doutorado. Vrije Universiteit Amsterdam.
Yanomaman Yanomame Emiri 1987 Emiri, Loretta. 1987. Dicionário yãnomamè-português (dialeto wakathautheri). Boa Vista: Comissão Pró-Índio de Roraima. 95 p., 2 mapas.
Yanomaman Sanuma Autuori 2013 Autuori, Joana Dworecka. 2013. Aspectos da fonologia da língua Sanumá (Yanomami). Dissertação de Mestrado, Universidade Federal de Roraima.
Jirajaran Ayamán Oramas 1916 Oramas, Luis R. 1916. Materiales para el estudio de los dialectos Ayamán, Gayón, Jirajara, Ajagua. Caracas: Litografía del Comercio.
Jirajaran Gayón Oramas 1916 Oramas, Luis R. 1916. Materiales para el estudio de los dialectos Ayamán, Gayón, Jirajara, Ajagua. Caracas: Litografía del Comercio.
Arara Arara do Rio Branco Hargreaves 2007 Hargreaves, Inês. 2007. Lista de palavras transcritas por Inês Hargreaves, de dois grupos ao norte do Parque Aripuanã, RO. Manuscrito.
Arara Arara do Rio Branco d'Angelis 2010 d'Angelis, Wilmar da Rocha. 2010. Arara do Rio Branco (MT): notas lingüísticas e antropológicas.
Muniche Muniche David et al. 2009 Michael, Lev David, Christine Beier, Karina Sullón Acosta, Stephanie Farmer, Greg Finley, e Michael Roswell. 2009. Dekyunáwa: Un diccionario de nuestro idioma muniche. Proyecto de Documentación del Idioma Muniche. Cabeceras Aid Project.
Zaparoan Záparo Beier et al. 2014 Beier, Christine, Brenda Bowser, Lev Michael e Vivian Wauters (2014). Diccionario záparo trilingüe: sápara–castellano–kichwa, castellano–sápara y kichwa–sápara. Quito, Equador: Editorial Abya-Yala. ISBN 978-9942-09-177-2
Urarina Urarina Olawsky 2007 Olawsky, Kurt (2007). A Grammar of Urarina. [S.l.]: Mouton de Gruyter. ISBN 978-311-019020-5. ISSN 0933-7636
Omurano Omurano Tessmann 1930, in O'Hagan 2011 Tessmann, Günter. 1930. Die Indianer Nordost-Perus: grundlegende Forschungen für eine systematische Kulturkunde. Hamburg: Friederichsen, de Gruyter.; cited in: O'Hagan, Zachary J. 2011. Informe de campo del idioma omurano.
Aiwa-Canichana Aiwa Michael & Beier 2012 Michael, Lev and Christine Beier. 2012. Phonological sketch and classification of Aʔɨwa [ISO 639: ash]. Paper presented at the 2012 Winter meeting of the Society for the Study of the Indigenous Languages of the Americas (SSILA), Portland, OR, January 6, 2012.
Aiwa-Canichana Canichana Crevels 2012 Crevels, Mily (2012). Canichana. In: Mily Crevels and Pieter Muysken (eds.) Lenguas de Bolivia, vol. 2: Amazonía, 415-449. La Paz: Plural editores.
Trumai Trumai Guirardello-Damian 2011 Guirardello-Damian, Raquel. Léxico comparativo: explorando aspectos da história trumai. In: Alto Xingu: uma sociedade multilíngue. Editora Museu do Índio, 2011. ISBN 978-85-85986-34-6
Trumai Trumai Guirardello-Damian 2011b Franchetto, Bruna (organização). Tabela comparativa de termos culturais alto-xinguanos. In: Alto Xingu: uma sociedade multilíngue. Editora Museu do Índio, 2011. ISBN 978-85-85986-34-6
Yatê Yatê Sá 2000 Sá, Aluizio Caetano de. 2000. Dicionário Iatê-Português. 1ª edição. Águas Belas.
Kwazá Kwazá Manso 2013 Manso, Laura Vicuña Pereira. 2013. Dicionário da língua Kwazá. Dissertação de mestrado. Guajará-Mirim: Universidade Federal de Rondônia.
Aikanã Aikanã Silva 2012 Silva, Maria de Fátima dos Santos da. 2012. Dicionário de raízes da língua aikanã. Dissertação de Mestrado, Universidade Federal de Rondônia, Campus de Guajará-Mirim.
Kanoê Kanoê Bacelar 2010 Bacelar, Laércio. 2010. Kanoé: de Zack (1942) a Bacelar (2008).
Guató Guató Postigo 2009 Postigo, Adriana Viana. 2009. Fonologia da língua Guató. Dissertação de mestrado. Três Lagoas: Universidade Federal de Mato Grosso do Sul.
Irantxe Mỹky Monserrat 2010 Monserrat, Ruth. 2010. A língua do povo Mỹky. Campinas: Editora Curt Nimuendajú. ISBN 9788599944189
Irantxe Mỹky Monserrat & Amarante 1995 Monserrat, Ruth Maria Fonini; Elizabeth R. Amarante. 1995. Dicionário Mỹky-Português. Rio de Janeiro: Editora Sepeei/SR-5/UFRJ.
Irantxe Irantxe Pereira 1960 Pereira, Adalberto Holanda. 1964. Vocabulário da língua dos índios Irántxe. Revista de Antropologia v. 12, n. 1-2, p. 105-115.
Rikbaktsa Tremaine 2007 TREMAINE, Sh. Dicionário Rikbaktsa-português, português-Rikbaktsa. Cuiabá: Associação Internacional de Lingüística – SIL Brasil, 2007. viii + 100 f.
Nadahup Hupda Ramirez 2006 Ramirez, Henri. 2006. A Língua dos Hupd'äh do Alto Rio Negro: dicionário e guia de conversação. São Paulo: Associação Saúde Sem Limites.
Cahuapanan Proto-Kawapana Rojas-Berscia & Nikulin 2021 Rojas-Berscia, Luis Miguel, and Andrey Nikulin. 2021. A phonological reconstruction of Proto-Kawapanan. International Journal of American Linguistics.
Tupian Proto-Tupari Nikulin & Andrade 2020 Nikulin, Andrey; Rafael Andrade. 2020. The rise and fall of approximants in the Tuparian languages. Journal of Language Relationship 18/4 (2020), pp. 284–319.
Nadahup Yuhup Silva & Silva 2012 SILVA, Cácio & SILVA, Elisângela. A Língua dos Yuhupdeh: Introdução etnolinguística, dicionário Yuhup-Português e glossário semântico-gramatical. São Gabriel da Cachoeira: Pró-Amazônia, 2012.
Katukinan Kanamari Ishy 2018 Ishy, Priscila Hanako. 2018. Kanamari do Juruá (família Katukina): aspectos fonológicos e morfossintáticos. Doutorado, Unicamp.